Brussel in crisis: federaal als reddende engel of ondermijner van zelfbestuur?

(door Wannes Van Herreweghen) Het nieuwe federaal regeerakkoord bevat verschillende passages over Brussel. Meer nog, het lijkt zelf alsof de federale regering Brussel moet komen redden. Het ergst van al: we kunnen ze als Brusselaars niet meer tegenspreken. Het gaat niet goed met onze stad. Het opgestapelde wanbeleid maakt dat er maar weinig legitimiteit overblijft om te kunnen zeggen 'we fiksen het zelf'. 250 dagen na de verkiezingen van 9 juni lijkt een akkoord verder weg dan ooit.

Wannes Van Herreweghen is bestuurslid Jongliberalen Nationaal & Brussel. Hij is een gepassioneerd Brusselaar.

Kan Brussel het überhaupt nog zelf fiksen? Het antwoord is verre van duidelijk. Onze hoofdstad worstelt o.a. met een veiligheidscrisis, een drugscrisis, een begrotingscrisis. Die crisissen zijn er niet van gisteren op vandaag gekomen. Het is omwille van de onwil van de voorbije regeringen om zelfs de kleinste stappen te zetten én de weigering om de geboden handvaten te grijpen waardoor we hier beland zijn. Ondertussen zit de regeringsvorming muurvast.

Brussel, neem uw verantwoordelijkheid.

Zeggen dat het veiligheidsbeleid in Brussel een grondige renovatie kan gebruiken, is een understatement. Sinds de zesde staatshervorming heeft Brussel hierrond nochtans meer bevoegdheden dan ooit. Op 28 mei 2015 werd de wet voor 'Safe.Brussels' aangenomen: één instantie bevoegd voor het beheer van het preventie- en veiligheidsbeleid in Brussel, aangestuurd door de minister-president. Toegegeven, het gaat over coördinatie en dat blijft een vaag begrip. Maar dat biedt net opportuniteiten voor een minister-president die orde op zaken wil stellen.

Sinds Corona kan men niet ontkennen dat de armoede- en de drugsproblematiek groter is geworden en zichtbaarder in het straatbeeld. Kwetsbare mensen geraakten in de problemen en er kwam geen daadkrachtig antwoord. Vandaag zijn er schietpartijen, er vallen doden, metrostations zijn smerig en drugs worden er openlijk gebruikt. De ontslagnemende minister-president Vervoort van de Franstalige socialisten blinkt al de hele legislatuur uit in afwezigheid. Zijn coördinerende acties gaan niet verder dan het brengen van af en toe een enkel statement of vergadering.

De lamme houding van de minister-president staat in schril contrast met het nieuwe federale regeerakkoord. De federale regering lijkt in het gapende gat te springen en de coördinatie van onze hoofdstad te kapen met een kanaalplan, één politiezone en een breder actieplan. Dit komt geen moment te vroeg. Het federale niveau heeft veel te lang getalmd, op een éénmalige opschoonactie na die het probleem van het Zuid-station naar de rest van de stad verdrong. Een duurzame oplossing voor de problemen bleef uit, maar nu is er hoop. Die oplossingen, onder de vorm van ondersteuning en sanctionering, zijn zeer nodig. Brussel had hier een sterke partner in kunnen zijn die mee de handschoen opneemt. Nu staan we er bij en kijken we er naar.

Bruxelles, c'est une blague pour vous?

Niet enkel op veiligheid, maar ook op sociaal vlak speelt die inertie. Pano legde het cliëntelisme in het OCMW van Anderlecht bloot. Een schamende affaire, waar de PS geen vuiltje aan de lucht ziet. De federale regering noemt Anderlecht ook specifiek als voorbeeld waarom de OCMW's moeten worden geresponsabiliseerd. De wet betreffende het recht op maatschappelijke integratie dateert van 2002(!). Die wet focust op de activering van mensen die steun zoeken bij het OCMW. Die voorziet een concrete wortel: gepersonaliseerde ondersteuning en bijstand. En een gebalanceerde stok: de gehele of gedeeltelijke schorsing van het leefloon voor een periode van ten hoogste één maand. De wetgeving is vrij evenwichtig, met rechten en plichten, maar als ze niet toegepast wordt, dan is ze het papier niet waard waarop ze geschreven is.

U voelt de bui al hangen: de Brusselse regering kan de OCMW's aansturen en helpen. Maar de bevoegde minister van Ecolo (Alain Maron) deed hier de afgelopen legislatuur niets rond. Ook bijvoorbeeld rond het harmoniseren van de OCMW-werkingen (opgenomen als doel in het Brussels regeerakkoord van 2019) is het bijzonder stil gebleven. Dat zou nochtans goed bestuur zijn in een gewest dat 19 gemeenten telt, om nog niet te spreken van de kostenverlaging. De regering liet echter begaan.

Opnieuw komt het federale niveau op beide thema's met een antwoord. Daar zullen ze werk maken van een bonus-malussysteem bij de OCMW's, zodat deze maximaal inzetten op intensieve, aanklampende begeleiding en activering. Dat heeft ook een positieve budgettaire impact: elke geactiveerde draagt bij en neemt niet meer af. Het akkoord spreekt ook van uniforme toekenningsregels in OCMW's, zodat de behoeften op dezelfde manier worden ingeschat. Hopelijk vloeit uit dit regeerakkoord wel de nodige implementatie.

Brussels needs to grow up.

Zo kunnen we helaas nog even doorgaan. Zelfs op domeinen waar Brussel het iets beter doet (bv. de 5% stijging in de werkzaamheidsgraad) is er nog véél nodig. Brussel staat zwak in haar schoenen, simpelweg omdat ze bijna geen effort heeft gedaan. Een nieuwe regering met een ambitieus akkoord en goesting zou de kaarten doorheen kunnen schudden. Het zou het begin kunnen zijn van een project dat Brussel terug op de rails zet, haar eigen identiteit bevestigd en in samenwerking met de andere niveaus broodnodige aanpassingen doorvoert.

Enter Ahmed Laaouej, boegbeeld van de PS in Brussel. Hij zegt al maanden 'non' tegen de Brusselse regeringsdeelname van de N-VA. Door velen werd hij vorig jaar nog bejubeld als een meester-strateeg. Is het de strategie dan om de verantwoordelijkheid voor de zware hervormingen te vermijden? Om te hopen dat anderen, zelfs van andere niveaus, de handen vuil maken. Zodat hij achteraf kan zeggen "Rien à voir".

Brussels zelfbestuur zou een evidentie moeten zijn: Brussel is uniek, met haar eigen realiteit en visie. Het is ronduit beschamend dat de federale regering zo stevig moet ingrijpen. Maar als je dan kijkt naar het aanmodderende beleid van de afgelopen jaren, de opeenstapeling van crisissen en het gebrek van verantwoordelijkheidszin van sommige politici… Menige Brusselaar is opgelucht dat er tenminste ergens iemand rechtstaat. De vraag rijst: "zijn we capabele Brusselaars of moet ons handje strikt vastgehouden worden?". Stilletjesaan gaat het zo niet meer over beleidsuitdagingen, maar over het voortbestaan van een autonoom Brussels bestuur.

Bruxelles, je t'aime, mais ce n'est pas tenable.

Wannes Van Herreweghen
Bestuurslid Jongliberalen Nationaal
Bestuurslid Jongliberalen Brussel
Gepassioneerd Brusselaar